Hargeysa (SLpost)- Cilmi-baadhis cusub ayaa daboolka ka qaadday saamaynta Caafimaad ee Soonka Bisha Ramadaan ku leeyahay Shaqada Beerka iyo Kelyaha.
Deraasaddan cusub oo aan nooceeda hore loo samayn kana shidaal qaadanaysa Fursad Aqooneed dihin oo aan hore loo daah-furin, waxa sameeyey khubaro caafimaad oo u dhashay Somaliland, waxa lagu ogaaday in isbeddel togan oo la taaban karo ku yimaaddo xaddiga dheecaannada beerka iyo Kelyaha muddada 30-ka sanno ee qofku sooman yahay.
Cilmi-baadhistan oo noqonaysa tii u horeysay nooceeda ee ay soo bandhigaan khubaro Soomaaliyeed, waxa ka qayb-qaatay Axmed Ismaaciil Maxamed, Jaamac Maxamed, Maxamed Muuse Cabdilaahi oo ah khubaro caafimaad oo ka tirsan Jaamacadda Hargeysa, Barkhad Aadan Cabdi oo ka tirsan Cusbitaalka Guud ee Hargeysa iyo Kalkidan Hassen Abate oo ka tirsan Jaamacadda Jimma ee dalka Ethiopia.
Ahmed Ismaaciil (Axmed Yasto) oo ka mid ah qoreyaasha Deraasaddan, ayaa si kooban uga warbixiyey hab-raacyadii loo maray Deraasaddan iyo natiijadii ka soo baxday, ayaa qoray sidan:- “𝐈𝐥𝐚𝐚𝐡 𝐦𝐚𝐡𝐚𝐝𝐝𝐢𝐢, waxa noo suuragashay in aanu daabacno deraasaddii kowaad ee nooceeda ah oo aan hore looga samayn guud ahaan caalamka (novel research). Deraasaddani waxa ay ku saabsanayd “𝙎𝙖𝙖𝙢𝙖𝙮𝙣𝙩𝙖 𝙪𝙪 𝙨𝙤𝙤𝙣𝙠𝙖 𝙍𝙖𝙢𝙖𝙙𝙖𝙖𝙣 𝙠𝙪 𝙡𝙚𝙚𝙮𝙖𝙝𝙖𝙮 𝙨𝙝𝙖𝙦𝙖𝙙𝙖 𝙗𝙚𝙚𝙧𝙠𝙖 𝙞𝙮𝙤 𝙠𝙖𝙡𝙮𝙖𝙝𝙖”.
Dabayaaqadii sannadkii tagay ayaanu sahamiyay xagal cusub oo ay ka jirto fursad aqooneed (𝐊𝐧𝐨𝐰𝐥𝐞𝐝𝐠𝐞 𝐠𝐚𝐩) oo aanay cid hore isku dayin in ay ka war keento. Waxa aanu qiyaasaynay in halkaa aanu ka heli karno natiijooyin cusub (𝐍𝐨𝐯𝐞𝐥 𝐟𝐢𝐧𝐝𝐢𝐧𝐠𝐬) oo wax wayn ku kordhiya aqoonta uu Aadamuhu u leeyahay wax tarka caafimaad ee soonka, noocyadiisa kala duwan.
𝐇𝐚𝐛-𝐫𝐚𝐚𝐜𝐚 D𝐞𝐫𝐚𝐚𝐬𝐚𝐝𝐝𝐚𝐧 (M𝐞𝐭𝐡𝐨𝐝𝐬)
Laba wiig ka hor Ramadaantii sannadkan ayaanu diwaan galinnay 62 nin oo miisaan culus (Overweight and Obese Males) oo caafimaad ahaanna bad qaba. Maadaama ay iyaga laftoodu xiiseeynayeen in ay ogaadaan xaaladda caafimaad ee beerkooda iyo kalyohoodaba, dhammaantood way naga aqbaleen in ay ka qayb qaataan deraasaddan.
Labadii cisho ee ugu horeeyay Ramadaan (1aad, 2aad) iyo labadii cisho ee u danbeeyay (28aad, 29aad) ayaanu ka qaadnay xog isku mid ah iyo baadhitaanno xaga dhiigga ah. Waxa aanu is barbardhignay doorsoomeyaashii aanu cabiraynay Ramadaan ka hor iyo kadib annaga oo adeegsanayna qiyaasaha istaatistikada horumarsan (𝒑𝒂𝒊𝒓𝒆𝒅 𝒔𝒂𝒎𝒑𝒍𝒆 𝒕 𝒕𝒆𝒔𝒕) si aanu u ogaanno farqiga celceliska xaddiga dheecaannada beerka iyo kalyaha ee Ramadaan ka hor iyo Ramadaan ka dib.
𝐍𝐚𝐭𝐢𝐢𝐣𝐨𝐨𝐲𝐢𝐧𝐤𝐚 (𝐟𝐢𝐧𝐝𝐢𝐧𝐠𝐬).
Sidii aanu filaynay, waxa ay deraasaddani muujisay in ay isbedello togan oo la taaban karaa ku yimiddeen xaddiga dheecannada beerka iyo kalyaha muddadii 30ka cisho ahayd ee uu qofku soomanaa.
Deraasaddan waxa daabacay majaladda lagu magacaabo 𝐇𝐮𝐦𝐚𝐧 𝐍𝐮𝐭𝐫𝐢𝐭𝐢𝐨𝐧 𝐚𝐧𝐝 𝐌𝐞𝐭𝐚𝐛𝐨𝐥𝐢𝐬𝐦 oo joornaallada jiilka kobaad ah (𝐐𝟏) kana tirsan shirkadda 𝐄𝐥𝐬𝐞𝐯𝐢𝐞𝐫 oo ah tan ugu magaca dheer shirkadaha wax daabaca, guud ahaan caalamka.
Halkan ka dajiso waraaqdan oo PDF ah.
https://doi.org/10.1016/j.hnm.2023.200227
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666149723000440?via%3Dihub